در پی بحران سلامتی و انسانی جدی ناشی از پاندمی ویروس کرونا، مدیران سراسر جهان با چالشهای عظیمی در کسبوکار مواجه خواهند شد که سقوط تقاضای مشتری، اصلاحات نظارتی قابلتوجه، ازهمگسیختگی زنجیرهٔ تأمین، بیکاری، رکود اقتصادی و افزایش عدم قطعیت از آن جملهاند. جنبهٔ مربوط به کسبوکار بحران نیز، مانند جنبههای انسانی و سلامتی آن، نیاز به راههایی برای ترمیم دارد. پاسخهای موردی نتیجه نخواهند داد؛ سازمانها باید همین حالا زمینه را برای بهبود کسبوکار خود آماده کنند.
هنری مینتزبرگ[1]، نظریهپرداز حوزهٔ مدیریت، تعریف مشهور 5P، یعنی برنامه[2]، شگرد[3]، الگو[4]، جایگاه[5] و دیدگاه[6] را برای استراتژی ارائه داد. با اقتباس از چارچوب او، 5P خود، شامل جایگاه، برنامه، دیدگاه، پروژهها[7] و آمادگی[8] را ارائه میدهیم. با کمک پرسشهای زیر میتوانید این بحران را پشت سر بگذارید.
- جایگاهتان در طول پاندمی و پسازآن کجاست؟
برای اتخاذ تصمیمات راهبردی هوشمندانه، باید بدانید سازمانتان چه جایگاهی در محیط اطرافتان دارد. در بازار خود که هستید، در اکوسیستمتان چه نقشی دارید و رقبای اصلی شما که هستند؟ بهعلاوه باید بدانید به کجا میخواهید برسید. آیا میتوانید عملیاتتان را تعطیل کنید و پس از پاندمی بدون هیچ تغییری به کارتان ادامه دهید؟ میتوانید دوباره موقعیت ازدسترفتهتان را به دست آورید؟ آیا ورشکسته خواهید شد، یا میتوانید در مقام رهبرِ بازاری ظاهر شوید، که از پیشرفتهای دوران قرنطینه نیرو گرفته است؟
از شرکتهای بسیاری، ازجمله آژانسهای مسافرتی، هتلها و مسافرخانهها و برگزارکنندگان رویدادها، میشنویم که مطمئن نیستند تا پس از پاندمی دوام بیاورند. بهعلاوه از شرکتهایی میشنویم که با سرعت بیشتری در حال رشد هستند زیرا ارزش پیشنهادی آنها بسیار پرطرفدار است؛ برای مثال تجهیزات کار در خانه، ابزارهای همکاری و ارتباطات اینترنتی و خدمات تحویل در خانه را در نظر بگیرید. چنین عواملی موجب میشوند شرکتها سطوح مختلفی از تابآوری را نشان دهند. همین حالا باید دستبهکار شوید و جایگاهتان را در زمان آرام گرفتن پاندمی ترسیم کنید.
- برای برگشتن به حالت قبل چه برنامهای دارید؟
برنامه به روندی اطلاق میشود که راه دستیابی به جایگاهی را که امیدوارید به آن برسید نشان میدهد. برنامه باید بهگونهای باشد که روشن کند امروز چه باید بکنید تا فردا به اهدافتان برسید. در بافت جاری، پرسش این است که چه باید بکنید تا بحران را پشت سر بگذارید و با پایان پاندمی به کسبوکارتان بازگردید.
نداشتن برنامه موجب میشود در موقعیتی که خود گیجکننده است بیشتر سردرگم شوید. هنگام تدوین گامهایی که میخواهید بردارید، وسیع و عمیق بیندیشید و دوراندیش باشید.
- در فرهنگ و هویتتان چه تغییری ایجاد خواهد شد؟
دیدگاه یعنی دید سازمان به دنیا و خود. بهاحتمالزیاد، پاندمی فرهنگ و هویت شما را تغییر خواهد داد. بحرانها میتوانند افراد را به هم نزدیک و به روح جمعی استقامت کمک کنند؛ اما از طرفی هم میتوانند آنها را از هم دور کنند، اعتمادشان را از بین ببرند و موجب شوند عمدتاً به فکر خود باشند. باید بررسی کنید که چه تحولاتی ممکن است در دیدگاهتان روی دهند. فرهنگ سازمانتان چقدر برای مواجهه با بحران آمادگی داشته است؟ موقعیت جاری کارمندانتان را به هم نزدیک خواهد کرد یا بین آنها فاصله خواهد انداخت؟ آیا با پایان یافتن بحران نگاهشان به سازمان تغییر خواهد کرد؟ از روی پاسخهایتان متوجه خواهید شد که با پایان پاندمی به چه دستاوردهایی میتوانید برسید.
- پروژههای جدیدی که باید راهاندازی، اجرا و هماهنگ شوند کدماند؟
باید بر اساس پاسخی که به پرسشهای بالا میدهید برای حل مشکلات مربوط به ویروس کرونا پروژه بسازید. چالشی که با آن مواجهید اولویتبندی و هماهنگسازی طرحهایی است که آیندهٔ سازمان را تضمین خواهند کرد. مراقب پروژههای متعددی که همگی به منابع بحرانی مشابهی، مثل افراد خاصی نظیر مدیران، یا بخشهای خاصی نظیر IT، وابستهاند باشید. اگر تعداد طرحهای جدید بیشازحد زیاد باشد، ممکن است بر سر منابع جنگ به راه بیفتد و واکنش راهبردیتان دیر جواب بدهد و یا بینتیجه بماند.
- چقدر برای اجرای برنامهها و پروژههایتان آماده هستید؟
درنهایت، باید آمادگی سازمانتان را ارزیابی کنید. بهویژه اگر بیشتر بخشهای سازمانتان به دورکاری تغییر روش دادهاند، آیا از آمادگی و توانایی انجام پروژههایی که مشخص کردهاید برخوردار هستید؟ در سطوح فردی، تیمی، سازمانی و ملی شاهد تفاوتهای بزرگی در آمادگی هستیم. منابع در دسترس، بهعلاوهٔ سرعت و کیفیت فرآیندهای تصمیمگیری، بهشدت متفاوت هستند و این تفاوتها تعیین میکنند چه کسی موفق خواهد شد و چه کسی کم خواهد آورد.
برای این پنج پرسش کاربرگی ساختهایم که در طراحی حرکات کنونی و آینده بهتان کمک میکند. توجه داشته باشید که مصرفکنندگان واکنشی را که در طول بحران نشان میدهید از یاد نخواهند برد. برای مثال، بالا بردن قیمتها در دوران قحطی در آیندهٔ نزدیک تأثیر قابلتوجهی بر رابطهتان با مشتری خواهد گذاشت.
ویروس کرونا تأثیر بیسابقهای برجهان گذاشته است، اما اوضاع از این هم بدتر خواهد شد. شرکتی که میخواهد در آینده به شرایط قبل بازگردد باید همین حالا دستبهکار شود. این کار کمک میکند دنیا بهطورکلی بهبود یابد و امیدواریم، در این فرآیند تابآورتر شود.
کاربرگ:
Preparing Your Business for a Post-Pandemic World (Harvard Business review)
April 10, 2020
[1] Henry Mintzberg
[2] Plan
[3] Ploy
[4] Pattern
[5] Position
[6] Perspective
[7] Projects
[8] Preparedness
این مقاله برای اولین بار در سایت چپتر ایران و با ترجمه آیسان بنیهاشمی به آدرس icfiran.ir منتشر شده است